TEYEMMÜM

Hasta olmak abdesti bozar mı?

   

Soru 

- Maide Suresi 6. ayette hasta olmak ile ilgili ne indirilmiştir?

- Hasta olmanın abdesti bozduğu mu, hasta olanın teyemmüm alabileceği mi hem hasta olup hem su bulamazsa mı teyemmüm edebileceği mi, yoksa benim anlayamadığım farklı bir şey mi?

Cevap

Abdesti bozan bir şey olmadığı sürece hastalanmak veya hastalık abdesti bozmaz. Yine cünüp olmayı gerektirecek bir şey olmadığı sürece hastalanmak veya hastalık gusül gerektirmez.

Burada ifade edilen konu, ister su olmadığından isterse su olsa bile suyu kullanmanın sakıncalı olacağı durumlarda hem abdest hem de gusül için teyemmüm yapmanın yeterli olacağıdır.

Su olmadığında veya su olsa bile suyu kullanmanın sakıncalı olması durumunda abdest ve gusül için teyemmüm yapılması, ayetler ve hadisler ile meşru kılınmıştır:

“Eğer hasta olur veya yolculukta bulunursanız yahut sizden biriniz ayakyolundan gelirse veya kadınlara dokunup da su bulamazsanız o zaman temiz bir toprakla teyemmüm edin; yüzlerinize ve ellerinize ondan sürün.” (Mâide 5/6; ayrıca bk. en-Nisa 4/43)

“Benden öncekilere verilmeyen beş şey bana verildi: Yeryüzü benim için mescid ve temiz kılındı ...” (Buhârî, Teyemmüm, 1)

“On yıl su bulamasa da temiz toprak Müslümanın temizlenme aracıdır, suyu bulunca tenini ona değdirsin.” (Tirmizî, Ṭahâret, 92)

Bunlardan hareketle İslam âlimleri teyemmümün belli durumlarda abdest ve gusül yerine geçeceği hususunda icma ve ittifak etmiştir.

- Peki, hangi durumlarda teyemmüm yapmak geçerli olur?

Teyemmümü caiz ve geçerli kılan özür, suyun kullanılamamasıdır. Bu da ya suyun bulunmaması veya bulunduğu hâlde kullanmaya güç yetirilememesiyle gerçekleşir:

1. Suyun Bulunmaması.

Yolcu olup da hiç su bulamayan veya abdest için yetecek miktarda bulamayan kişi teyemmüm yapar. Abdest veya gusül için yakında su bulunabileceğini düşünüyorsa önce suyu aramalıdır, bulunmadığından eminse su araması gerekmez.

Teyemmümün caiz olması için su ile teyemmüm yapacak kişi arasındaki mesafenin takdiri hususunda farklı görüşler ileri sürülmüştür.

Hanefîlere göre bu mesafenin en az 1 mil (yaklaşık 2 km.), Mâlikîlere göre 2 mil, Şafiîlere göre 400 kulaç (yaklaşık 200 m.) kadar olması gerekir. Hanbelîlere göre, teyemmüm yapacak kişi suyu örf ve âdete göre yakın sayılan mesafe içinde aramak zorundadır.

Başkasında su bulan kişi normal sayılabilecek bir fiyatla satılması ve başka bir şey için paraya ihtiyacı olmaması hâlinde suyu satın almalıdır; suyun aşırı fiyatla satılması veya kişinin parasının bulunmaması durumunda teyemmüm yapılır. Yolcu olmayan kimse de (mukim) su bulamadığı takdirde teyemmümle namaz kılabilir ve çoğunluğa göre bu namazı iade etmez.

Yanında su bulunduğunu unutan yolcu, teyemmüm edip namaza başladıktan sonra suyu hatırlarsa namazını bozarak abdest alması gerekir. Namazı bitirdikten sonra suyu hatırlarsa namazı kaza etmez.

Fakihlere göre namaz vakti çıkmadan su bulacağını ümit eden kişinin namazı vaktin sonuna kadar geciktirmesi daha faziletlidir; aksi hâlde namazı vaktin başında kılması çoğunluğa göre daha faziletlidir.

2. Suyu Kullanamamak

Bu da ya hastalık, hastalık korkusu veya suyu kullanmaktan aciz olmakla gerçekleşir. Suyun kullanılması durumunda ölüm, bir organın telef olması, hastalığın artması veya iyileşmenin gecikmesi söz konusu ise hastanın teyemmüm etmesi ittifakla caiz görülmüştür.

Hareket edemeyen ve kendisine yardım edecek kimsesi bulunmayan hasta da teyemmüm yapar; imkânı olan ve normal ücretle yardımcı tutabilen kişinin teyemmüm yapması ise caiz değildir.

Hz. Amr b. As kumanda ettiği Zatüsselasil Seriyyesi esnasında ihtilam olmuş ve soğuktan korktuğu için teyemmüm yaparak namaz kıldırmış, Hz. Peygamber (asm) Efendimiz de onun yaptığını onaylamıştır. (bk. Buhârî, Teyemmüm, 7)

Hanefîlerin çoğu soğuk gerekçesiyle teyemmümü yalnız cünüplük hâlinde câiz görür; ancak abdest için de aynı tehlikenin kesin hâle gelmesi durumunda teyemmüme cevaz veren Hanefî âlimleri vardır.

Öte yandan ikrah, hapis, bağlanma, hayvan veya düşmandan korkma gibi durumlar da su yokluğu hükmündedir ve ister yolcu ister mukim olsun kişi teyemmüm yapabilir. Yanında sadece içmek veya yemek pişirmek gibi zaruretler için su bulunan kişi de teyemmüm edebilir.