Şah Damarı Darlıkları

Yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve diğer bazı sağlık sorunları damarın içinde kireçlenmeye yol açar. Sigara kullanımı ve sağlıksız beslenme damarların kireçlenmesini artırır. Kireçlenme ile birlikte damarın iç çapı daralır. Bu durum damar içindeki kan akışını azaltır ve kan pıhtısı oluşma riskini artırır.
Şah damarı boynun her iki tarafında beyninize oksijenli kan taşıyan atardamarlardır. Parmaklarımızı gırtlağımıza tuttuğumuzda atımını hissederiz. Bu damarlar daraldığı zaman beyne yeterince kan dolayısı ile oksijen taşınamaz. Bu durum da “felç” ya da “inme”ye neden olabilir.

Beynin herhangi bölgesine giden kan akımının geçici bile olsa durması inmeye yol açar. Felç durumunda en çok görülen yakınmalar şunlardır: Kollarda veya ayaklarda güç kaybı, uyuşukluk, görmede değişiklikler ya da bir gözün tamamı ile kör olması, konuşmanın anlaşılmaz hale gelmesi, yüz felci. Darlığın derecesi ses dalgaları ile damarın incelenmesi ya da anjiyografi ile konur.

Karotis endarterektomi, tıkalı olan şah-damarlarının cerrahi olarak açılmasidir. Şah damarı darlıklarında uygulanan tek tedavi değildir; ilaç ya da balonla kafes (stent) işlemi de uygulanabilir Sağlıklı bir şah damarı beynimize devamlı kan akışı sağlar. Sigara kullanmak, yüksek kolesterol, şeker hastalığı gibi çeşitli hastalıklar bu atardamarın daralmasına ve tıkanıklığa yol açabilir. Tıkanıklık derecesi arttıkça inme riski de artar.


Yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve diğer bazı sağlık sorunları damarın içinde kireçlenmeye yol açar. Sigara kullanımı ve sağlıksız beslenme damarların kireçlenmesini artırır. Kireçlenme ile birlikte damarın iç çapı daralır. Bu durum damar içindeki kan akışını azaltır ve kan pıhtısı oluşma riskini
artırır. Damar daralmasına bağlı olarak beyne giden kan miktarı azalır.

Arterin tıkanıklığı ile küçük kan pıhtısı parçaları ve kireç parçalan arterin duvarından koparak beyindeki küçük damarlara gider ve bu damarların tıkanmasına yol açabilir. Beyinde damar tıkanıklığı da felce yol açar.

Küçük kan pıhtısı beynin değişik yerlerinde kan akımının geçici olarak bozulmasına ve felç veya “geçici felç” durumuna yol açar. Bu durum birkaç dakikadan 24 saate kadar sürebilir. Geçici inme çok ciddi bir sorundur ve kalıcı büyük bir felcin habercisi olabilir. Böyle bir durumda hemen tıbbi yardım gerekir.

Daha büyük kan pıhtıları beynin bir kısmında kan dolaşımını durdurur, beyin dokularının ölümüne ve kalıcı felce yol açar. Felç sonrası yakınmalar beynin hangi kısmının etkilendiğine bağlı olarak değişir. Bazı hastalar felçten sonra yürümekte zorluk çeker, bazı hastalar konuşma zorluğu çeker, bazı durumlarda felç öldürücü de olabilir. Bütün bu durumlarda hastanın acil olarak hastaneye kaldırılması büyük önem taşır.

Tıkanmış damarlarda kan akımının bozulması nedeni ile kalp atışı ile beraber anormal bir ses duyulabilir. Gözlerimizdeki kan damarlarındaki ince noktalar da karotis arter hastalığının bir göstergesi olabilir. Reflekslerimiz ve kol ve bacaklarımızda kuvvet kaybı olup olmadığı da incelenir.

Şah damarı darlıklarında dikkat edilecek tedavi planlanmasıdır. Tedavi seçiminde elimizde üç seçenek vardır. Birincisi ilaç tedavisi, İkincisi balon stent tedavisi, üçüncüsü cerrahi tedavidir.

İlaç tedavisi daha az yakınmaları ve darlık derecesi olan hastalara yapılır; pıhtılaşmayı azaltan ilaçlar kullanılır. Kafes (stent) tedavisi damar şahdama-rının darlık kısmı içine kafes yerleştirilerek darlığın giderilmesi amacına yöneliktir. Bu yöntemin en büyük riski damar içinde bir pıhtının koparak beyne pıhtı
atması olayıdır. Ciddi ölçüde sekel bırakan bir yan etkidir. Kafes yerleştirme işleminin bir başka sorunu da fiyatıdır. Yüksek giderle daha az etkili tedavi şekli sağlar. Şah damarından plak çıkarma işlemi daha rahat, daha güvenilir ve daha etkin bir tedavi planı sağlar. Çok merkezli çalışmalarda da cerrahi tedavinin daha etkili, stent kullanımının daha yüksek maliyet ve daha az etkili olduğu
gösterilmiştir. Kafesleme işlemini savunan yazılarda bile şah damarı ameliyat sonuçları daha iyidir. Şah damarı cerrahisi bize tıpta ileri teknoloji kullanımının her zaman arzu edilen sonuçları vermediğine güzel bir örnektir. Bu nedenle tıpta ileri teknoloji kullanımının bir kez daha sorgulanması ve ülke gerçeklerine uygun olarak planlanması gerekmektedir


Kaynaklar

1) Ederlea J, Bonatia LH, Dobsonb J, Feathersto-nea RL, Gainesc PA, Beardc JD, Venablesd GS, Markuse HS, Cliftonf A, Sandercockg P, Browna MM and on behalf of the CAVATAS Investigators:): Endovascular treatment with angioplasty or stenting versus endarterectomy in patients with carotid artery stenosis in the Carotid And Vertebral Artery Transluminal Angioplasty Study; (CAVATAS): longterm follow-up of a randomised trial, Lancet Neurol. 2009 ; 8: 898-907.

2) Rothwell PM, Carotid artery stenting compared with endarterectomy in patients

with symptomatic carotid stenosis (International Carotid Stenting Study): an interim analysis of a randomised controlled trial, Lancet. 2010; 375: 985.

3) Pascal M, Guido K, Umesh T, Seemant C, Hitin-der S G, Short term and intermediate term comparison of endarterectomy versus stenting for carotid artery stenosis: systematic review and meta-analy-sis of randomised controlled clinical trials, British Medical Journal 2010; 340:467.

4) Robbs JV, Mulaudzi T, Paruk N, Pillay B, Raja-nuthnam P Carotid intervention: stent or surgery? A prospective audit, Cardiovascular Journal of Africa 2009; 20: 336.